“Kiều hối là con dao hai lưỡi có thể kìm hãm các quốc gia thu nhập thấp trong một cái bẫy tăng trưởng thấp và di cư cao. Liệu tiền điện tử có thể cho phép việc chuyển tiền kiều hối tạo ra các cơ hội kinh tế hiệu quả hơn không?”
Hoàng đế đã bắt đầu lo lắng về khả năng con thuyền sẽ chìm.
(Nguồn: Wikimedia Commons)
FuManchu đã bắt đầu cảm thấy mê sảng. Trong khoảng một tuần qua, con thuyền của 3 triều đại nhà Thanh mà Manchu ở trên đã ngập hoàn toàn trong nước.
Những cánh buồm bằng cotton dày dặn của con thuyền, giờ đã sụp xuống, nhắc nhở Manchu về tình trạng hiện tại của mình và tình hình ngày càng trở nên tồi tệ như thế nào.
Manchu, mười lăm tuổi, đã nghe nói rằng có vàng ở bờ biển phía tây Hoa Kỳ và vì anh ta không gặp may mắn trong các kỳ thi Hoàng gia – cách duy nhất để trở thành một quan chức và làm giàu nhờ tham nhũng trong thế kỷ 18 thời nhà Thanh – anh ta không có lựa chọn nào khác ngoài việc hốt hết nhiều nhất số lượng bạc có thể để anh ta trả tiền cho chuyến đi tuổi trẻ về phía đông đến bờ biển phía tây của nước Mỹ thời đó (lúc bấy giờ).
Chuyến đi không dành cho người yếu tim. Chiến đấu với bệnh ghẻ lở, còi xương và một chuyến đi có thể mất tới sáu tháng (giả sử con tàu có thể đến đích), các thương nhân thế kỷ 18, những kẻ buôn lậu và mọi cách của người Trung Quốc nhìn về phía đông (hay phía tây?), vượt qua những vùng biển rộng lớn để tìm cho mình cuộc sống tốt hơn ở xứ sở Hoa Kỳ non trẻ.
Ngày nay, cuộc hành trình cho người di cư, cho dù họ đang cố thoát khỏi các điều kiện kinh tế, xã hội hoặc chính trị từ quê hương bản xứ của mình có thể khá bi thảm.
Cho dù đó là một chuyến đi nguy hiểm ngàn dặm trên những sa mạc thiêu đốt, hay tấm vé một chiều trên một chiếc bè bơm hơi trên biển Địa Trung Hải – thì việc di cư ngày càng tăng.
Nhưng điều thường bị lãng quên về việc di cư là sản phẩm phụ của nó cho nền kinh tế thế giới – kiều hối tăng vọt.
Hơn cả một tấm bưu thiếp
Trong khi những người di cư có thể đặt chân tới nước ngoài trong những hoàn cảnh khác nhau, mối quan hệ của họ đối với những người bị bỏ lại phía sau vẫn khăng khít – như mong muốn cung cấp cho những người thân đang mòn mỏi trông chờ ở quê nhà.
Vì vậy, không có gì lạ khi một thời điểm nào đó trong năm nay, nguồn kiều hối đổ vào các thị trường mới nổi sẽ vượt qua đầu tư trực tiếp nước ngoài như là nguồn tài chính nước ngoài lớn nhất.
Kiều hối gửi về quê hương của người lao động nước ngoài tại các thị trường mới nổi đã trị giá ba lần số tiền viện trợ phát triển chính thức.
Kiều hối là bộ mặt con người trong dòng vốn toàn cầu – người lao động ở nước ngoài đã gửi về nhà 689 tỷ đô la Mỹ trong năm 2018, so với chỉ 100 tỷ đô la Mỹ trong hai thập kỷ trước.
Điểm kiểm tra hải quan mang tính tạm thời tốt nhất. (Ảnh của humberto chavez trên Unsplash)
Một phần lý do cho sự gia tăng đáng kể là do triển vọng kinh tế giảm sút ở một số thị trường mới nổi, bất ổn chính trị, xung đột, cũng như sự tăng khả năng tiếp cận các cơ hội du lịch thông qua sự phổ biến của các hãng hàng không giá rẻ.
Không giống như chuyến hành trình đầy nguy hiểm của Fu Manchu đến bờ biển phía tây Hoa Kỳ, những ngày nay, nhiều lao động ở nước ngoài đi du lịch trên một loạt các hãng hàng không giá rẻ thi nhau mọc lên tại các khu vực thị trường mới nổi.
Các nước đứng đầu về xuất khẩu lao động ra nước ngoài là Ấn Độ, Trung Quốc, Mexico và Philippines, với lượng kiều hối chiếm tới 10% GDP của quốc gia đó.
Lượng tiền được gửi về nhà từ những người lao động ở nước ngoài làm ra được còn đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của thị trường mới nổi, so với qua những nỗ lực của chính quyền địa phương và quốc gia.
Kiều hối nông thôn
Bởi vì người lao động ở nước ngoài đến từ các thị trường mới nổi hầu hết có xu hướng xuất phát từ các vùng nông thôn, phần lớn số tiền được gửi về nhà được dành cho nông thôn, cải thiện phúc lợi của hàng triệu người trên thế giới bằng cách giảm nghèo, cải thiện tiếp cận giáo dục và tăng tiêu thụ nội địa.
Kiều hối cũng giúp tăng khả năng tiếp cận nhà ở và chăm sóc sức khỏe ở các nước nhận, giúp cải thiện sức mạnh của nền kinh tế nói chung.
Và các dòng vi mô được nhắm mục tiêu và mang tính cục bộ hóa cao này cũng mang lại lợi ích kinh tế vĩ mô quan trọng cho các thị trường mới nổi.
Không giống như đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), dòng kiều hối là một thành phần của tài khoản hiện tại. Do đó, dòng vốn cung cấp một sự bù trừ đáng kể cho bất kỳ thâm hụt thương mại và các lỗ hổng từ bên ngoài nào – điều mà các thị trường mới nổi đặc biệt dễ mắc phải.
Trông giống cỏ, mang mùi hương của cỏ, vị lại giống cơm. (Ảnh của Debbie Molle trên Unsplash)
Và không giống như FDI, thứ có thể bị thay đổi và sử dụng như một công cụ chính trị, mối quan hệ bền chặt mà người lao động ở nước ngoài có với gia đình họ đảm bảo rằng những dòng tiền này là nguồn thu nhập ổn định cho các thị trường mới nổi.
Giá trị tổng thể của các khoản kiều hối giúp cải thiện xếp hạng chủ quyền và giảm chi phí vay cho chính phủ cũng như các công ty tại các thị trường mới nổi này.
Các thị trường mới nổi cũng có thể có lợi khi kiều hối được chi cho hàng hóa chịu thuế, giúp cải thiện số dư ngân sách.
Nhưng kiều hối không phải là thuốc chữa bách bệnh.
Không có giải pháp hoàn hảo cho mọi vấn đề
Dòng vốn toàn cầu gia tăng thúc đẩy sự truyền tải các cú sốc kinh tế xuyên biên giới và bất kỳ sự suy thoái nào trong các nền kinh tế phát triển có thể nhanh chóng dẫn tới sự sụt giảm lượng kiều hối, điều sẽ đánh vào mức tiêu thụ và tăng trưởng của nền kinh tế mới nổi.
Và bởi vì phần lớn kiều hối bị ràng buộc tài trợ tiêu dùng ở quê nhà tại các thị trường mới nổi, những nền kinh tế này không được trao cơ hội hoặc động lực để phát triển khả năng nội địa của chính họ.
Hỗ trợ tài chính từ nước ngoài có thể mang lại một sự chán nản trong thực hiện các cải cách kinh tế cần thiết và dẫn đến một chu kỳ phụ thuộc.
Rock and roll và kiều hối đã xây dựng nên thành phố này. (Ảnh của Michael Buillerey trên Unsplash)
Kiều hối cũng có thể làm suy yếu khả năng cạnh tranh thông qua việc duy trì giá trong nước cao hơn và tăng tỷ giá hối đoái (khi sử dụng đồng đô la hoặc euro ở nước ngoài để mua nội tệ để tiêu dùng trong nước), làm sai lệch giá trị thực của đồng nội tệ.
Sau đó, còn tồn tại các chi phí liên quan đến kiều hối, thường trung bình khoảng 7% nhưng có thể tăng cao tới 14% đối với một số quốc gia nghèo nhất.
Các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc 2030 nhằm giảm chi phí chuyển kiều hối xuống còn 3%, nhưng với bối cảnh một số công ty kiểm soát thị trường chuyển tiền toàn cầu, một mục tiêu như vậy, trong khi đáng khen ngợi, sẽ khó thực hiện trong thực tế.
Trong khi cạnh tranh gia tăng có thể giúp ích, các công nghệ mới, đặc biệt là tiền điện tử đã chứng tỏ khả năng dẫn đầu.
Kiều hối tiền điện tử?
Bởi vì phần lớn kiều hối chủ yếu chuyển hướng sang tiêu dùng, nên phần còn lại thường không đủ để đầu tư vào một doanh nghiệp địa phương hoặc tạo ra lãi suất trong tài khoản ngân hàng – đại đa số những người phụ thuộc vào kiều hối ở các nền kinh tế mới nổi đều không tiếp cận ngân hàng.
Nhưng tiền điện tử có thể cung cấp một giải pháp khả thi.
Quan sát sự thành công của M-Pesa tại Châu Phi, cũng như Coins.ph ở Philippines, có thể thấy ngay cả các thiết bị có công nghệ tương đối thấp cũng bao hàm tiềm năng trở thành công cụ cho tự do và phát triển kinh tế.
Chẳng hạn như M-Pesa không dựa vào điện thoại thông minh mà hoạt động dựa trên cơ sở hạ tầng viễn thông của Vodafone ở Châu Phi, cho phép thanh toán vi mô với việc sử dụng mạng di động sẵn có, hoạt động cơ bản giống như một ngân hàng không chi nhánh.
Mặt khác, Coins.ph sử dụng Bitcoin như một trung gian để giảm chi phí chuyển tiền kiều hối về Philippines từ nước ngoài, bằng cách hoán đổi đô la sang Bitcoin, rồi sau đó sang đồng peso trong giây lát và chuyển sang tài khoản ngân hàng tĩnh cho người Philippines sống ở khu vực nông thôn.
Tiền điện tử có thể được chuyển xuyên biên giới gần như không ma sát và bản thân một địa chỉ tiền điện tử đại diện cho một tài khoản ngân hàng tĩnh, mở ra vô số khả năng bao gồm cho vay vi mô, tài trợ giao dịch tiền điện tử và giao dịch tiền điện tử cho đầu tư vi mô.
Không giống như các thị trường tài chính phát triển đòi hỏi quy mô giao dịch tối thiểu, tiền điện tử đủ khả năng đáp ứng cơ hội đầu tư vi mô cho toàn bộ phân khúc dân số có khả năng tiếp cận giới hạn với cơ hội đầu tư.
Tên của cửa hàng chuyển tiền nói lên tất cả những gì cần biết về dịch vụ của họ (Ảnh của Alistair MacRobert trên Unsplash)
Cho dù thông qua một sản phẩm thị trường vốn được thể hiện dưới định dạng vi mô trên blockchain hoặc thông qua một đại diện được gọi là token chứng khoán, một cơ hội hoàn toàn mới có thể được mở ra cho các thị trường mới nổi và người dân của họ.
Nhưng tiền điện tử cũng đi kèm với một loạt vấn đề của riêng họ khi phục vụ như một phương tiện ít chi phí ma sát hơn để chuyển tiền nước ngoài.
Đối với người mới bắt đầu, nhờ tính chất ẩn danh của tiền điện tử và khó khăn trong việc theo dõi những khoản chuyển tiền như vậy, doanh thu thuế quý giá từ chi tiêu địa phương có thể bị mất nếu tiền điện tử trở thành phương tiện chuyển tiền chính trong phạm vi nội địa.
Sau đó là vấn đề về dòng vốn.
Do tiền điện tử có thể dễ dàng vượt qua biên giới hơn, có nghĩa là công dân cũng dễ dàng cất giữ tài sản của họ ở nước ngoài, tước đi của đất nước một lượng thuế lớn cần thiết để chi tiêu cho hàng hóa công cộng như cơ sở hạ tầng, giáo dục và y tế.
Trong bối cảnh đó, khi tiền điện tử có khả năng cách mạng hóa kiều hối, chính phủ cũng cần đóng góp một phần để đảm bảo rằng nhiều lợi ích của tài sản kỹ thuật số được khai thác, đồng thời hạn chế các nhược điểm của nó.
Để đạt được điều đó, chính phủ Philippine đã triển khai các bước dự kiến để khuyến khích đổi mới fintech, trong khi vẫn theo dõi cẩn thận về hoạt động rửa tiền và dòng vốn. Trung Quốc đã thực hiện một cách tiếp cận tập trung hơn nhiều, đẩy nhanh sự xuất hiện của tiền điện tử do ngân hàng trung ương phát hành, cho phép họ theo dõi bằng cách hạn chế mở rộng) dòng vốn.
Cho đến nay, ít nhất, vẫn còn quá sớm để nói hướng điều tiết nào sẽ mang lại lợi ích tích cực nhất cho công dân. Trung Quốc đã chứng minh rằng họ đã có thể kiểm duyệt internet một cách hiệu quả trong khi vẫn tận dụng nó như một công cụ để tăng trưởng và đổi mới kinh tế, hãy xem họ có thể làm điều tương tự đối với tiền điện tử hay không.
